Historyk. Doktor nauk humanistycznych. Absolwent Uniwersytetu Marka Blocha w Strasburgu, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Współtwórca i prezes Fundacji Auschwitz-Birkenau.

W latach 1996-2000 wiceprezes, a w latach 2000-2010 prezes warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej. Od 1996 r. do dziś jest członkiem jego zarządu. Uczestnik dialogu polsko-żydowskiego i chrześcijańsko-żydowskiego, a także ukraińsko-polskiego i innych dialogów pogranicza. Absolwent „Międzynarodowej Szkoły Pogranicza dla Liderów Organizacji Kulturalnych, Edukacyjnych i Społecznych Działających na rzecz Regionów Wielokulturowych Europy Środkowo-Wschodniej". W latach 2002-2024 członek Zespołu Episkopatu Polski ds. rozmów z Kościołem Grekokatolickim na Ukrainie. Od 2007 roku członek Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów. W roku 2008 mianowany Ambasadorem Międzynarodowego Roku Dialogu Międzykulturowego.

Szef Akredytacji wizyty Jana Pawła II do Polski w roku 1999, następnie pełnomocnik zarządu Polskiej Agencji Informacyjnej. W latach 2000-2002 wicedyrektor Biura Wykonawczego Festiwalu „Europalia 2001 Polska", potem szef działu projektów zagranicznych w Instytucie Adama Mickiewicza.

Współzałożyciel i do roku 2008 przewodniczący Forum Świętego Wojciecha, skupiającego kilkadziesiąt ruchów i stowarzyszeń chrześcijańskich pragnących razem działać na rzecz chrześcijańskiego wkładu w kształtującą się Europę. Współorganizator Zjazdów Gnieźnieńskich w marcu 2003 i 2004, we wrześniu 2005 oraz w czerwcu 2007. W latach 2004-2008 wiceprezes (ds. Europy) Międzynarodowej Federacji Organizacji Intelektualistów Katolickich „Pax Romana".

Członek Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, a w latach 2000-2006 jej sekretarz. W latach 2005-2014 wiceprzewodniczący Rady Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście. W latach 2010-2016 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Mianowany przez Władysława Bartoszewskiego prezesem Fundacji Auschwitz-Birkenau, której jest współtwórcą.

W latach 2009-2018 oraz od 2021 r. członek Rady do spraw Muzeów przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Współtwórca także - i przewodniczący Rady - Instytutu Auschwitz-Birkenau, główny ekspert Centrum Badań nad Ekonomiką Miejsc Pamięci (na Uniwersytecie SWPS), współtwórca i prezes Towarzystwa Zarządzania Miejscami Pamięci. W latach 2009-2017 członek Rady Powierniczej budowanego wówczas Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Członek Rady Fundacji na rzecz Maximilian-Kolbe-Werk, założonej przez Konferencję Episkopatu Niemiec. Od roku 2010 członek, a od 2011 r. członek zarządu Miejsca Pamięci Maison d'Izieu we Francji. W 2015 roku przyjęty na członka moskiewskiego "Memoriału". W latach 2017-2021 był przewodniczącym Rady Programowej Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie. Od 2021 r. przewodniczący rady Muzeum - Miejsca Pamięci KL Plaszow. 

Autor wielu książek, wśród których najważniejsze to: „Auschwitz. Monografia człowieka”,„Epitafium... i inne spisane niepokoje", pięciu tomów z serii „Miejsce Prawdy": „Początki Auschwitz w pamięci pierwszego transportu polskich więźniów politycznych”, „Zagłada w pamięci więźniów Sonderkommando”, „Marsz śmierci w pamięci ewakuowanych więźniów Auschwitz”, „Sny obozowe w pamięci ocalałych z Auschwitz” oraz „Rampa obozowa w pamięci Żydów deportowanych do Auschwitz", "Auschwitz Bauleitung. Designing a Death Camp. Projektowanie obozu śmierci.". Jest także współautorem wywiadu-rzeki z Profesorem Władysławem Bartoszewskim „Mój Auschwitz", kompendium „Auschwitz od A do Z. Ilustrowana historia obozu" oraz katalogu „Auschwitz Legacies".